DEMOCRACIA CORINTHIANA

/του Άκη Κωνσταντίνου

Τη 1η Ιανουαρίου του 2019 αναλαμβάνει καθήκοντα προέδρου της Βραζιλίας, με το χρίσμα του ακροδεξιού κόμματος Partidos Social Liberal, o πρώην στρατιωτικός Jair Bolsonaro. Υποστηρικτής της στρατιωτικής δικτατορίας του 1964-1985 στη Βραζιλία, υπέρμαχος της θανατικής ποινής, πολέμιος του γάμου των ομόφυλων ζευγαριών, των μεταναστών και των αμβλώσεων και υποσχόμενος, όπως κάθε ακροδεξιός, την οικονομική ανάπτυξη μέσω αυστηρής οικονομικής πειθαρχίας, κατάφερε να συσπειρώσει τον κόσμο γύρω του. Στήριξη, βέβαια, στον Μπολσονάρο έδωσαν και διάσημοι ποδοσφαιριστές σύμβολα της Βραζιλίας (μη νομίζετε ότι μόνο εμείς έχουμε Τσιάρτες), όπως ο πρώην άσος της Μπαρτσελόνα, της Μίλαν, του Ολυμπιακού και της ΑΕΚ Ριβάλντο, ο νικητής της χρυσής μπάλας το 2005 και πρωταθλητής Ευρώπης με τη Μπαρτσελόνα Ροναλντίνιο και το φαινόμενο “Ρονάλντο” που αποτέλεσαν του πρωταγωνιστές των cariocas στο τελευταίο τους τρόπαιο στα γήπεδα της Άπω Ανατολής το 2002, καθώς και μεταγενέστερες γενιές ποδοσφαιριστών όπως ο Λούκας Μόουρα και ο Φελίπε Μέλο. Ο μόνος, που προέβαλλε αντίθετη άποψη και διαχώρισε τη θέση του από τους προηγούμενους ήταν ο παλαίμαχος μέσος της Λυών και της εθνικής Βραζιλίας Ζουνίνιο Περναμπουκάνο, ο οποίος δήλωσε ότι:

«Το​ ποδόσφαιρο και η πολιτική της Βραζιλίας βρίσκονται στην ίδια θλιβερή κατάσταση. Η διαφορά είναι ότι στο ποδόσφαιρο υπάρχει πολύ ταλέντο και μπορεί να χρειαστεί λιγότερος χρόνος για να βγει από την τρύπα. Πολλοί Βραζιλιάνοι δεν γνωρίζουν ότι άλλοι βασανίστηκαν και δολοφονήθηκαν στη δικτατορία. Είναι απελπιστικό να βλέπεις ανθρώπους να υποστηρίζουν μια δικτατορία. Ο στρατός υπάρχει για να υπερασπίζεται τη χώρα, να προστατεύει τα σύνορα και όχι για να σκοτώνει τους Βραζιλιάνους στις φαβέλες. Δεν εκπαιδεύτηκαν γι΄αυτό. Λένε ότι υπερασπίζομαι το κακό αλλά θα πρέπει να σταματήσει αυτή η ιστορία πως κάθε έγκλημα είναι ίδιο. Άλλο είναι οι μικροκλοπές και άλλο οι δολοφονίες». Έγιναν ολόκληρες πολιτικές αναλύσεις στο τι οδήγησε ανθρώπους για τους οποίους ο δρόμος για τη δόξα ξεκίνησε από τις φαβέλες να υποστηρίζουν ανοιχτά έναν άνθρωπο που στο πολιτικό του πρόγραμμα έχει την εκκαθάριση τους.
Αυτός ο μεγάλος πρόλογος ξεκίνησε για να πάμε λίγα χρόνια πίσω. Το 1964 στη Βραζιλία συνέβη ένα πολιτικό πραξικόπημα ενορχηστρωμένο από τον τραπεζίτη και πρώην κυβερνήτη της πολιτείας της Mina Gerais Jose de Magalaes Pinto, τον πρώην δήμαρχο και δύο φορές κυβερνήτη του Sao Paolo Adhemar de Barros και τον κυβερνήτη της Guanabara Carlos Lacerda. Το αποτέλεσμα του πραξικοπήματος ήταν η ανατροπή του εκλεγέντος αριστερού προέδρου της χώρας Joao Goulart, και η εγκαθίδρυση μιας στρατιωτικής χούντας μέχρι το 1985. Μεταξύ άλλων, πέρασαν αναθεωρημένο σύνταγμα στα μέτρα τους, αυστηρούς νόμους φίμωσης του τύπου, ενώ σημειώθηκαν και εκδιώξεις πολιτικών τους αντιπάλων.

Την ίδια περίοδο, εκατομμύρια Βραζιλιάνοι πανηγύρισαν το τρίτο παγκόσμιο κύπελλο, που έφερε στη χώρα η παρέα των Πελέ, Τοστάο, Ριβελίνο και Ζαϊρζίνιο το 1970 και πολλά παιδιά, που έπαιζαν ποδόσφαιρο στην αλάνα ονειρεύονταν τον εαυτό τους στη θέση των ειδώλων τους και είχαν το ποδόσφαιρο πλέον στο μυαλό τους σαν τη διέξοδο από ένα κόσμο φτώχειας και αδικίας. Ένα από αυτά τα παιδιά ήταν ο Socrates Sampaio de Soouza. O Socrates γεννήθηκε το 1954 στη πόλη Belem της πολιτείας του Para σε μια φτωχή εργατική οικογένεια, που ωστόσο βρέθηκε σε καλύτερη οικονομική κατάσταση μετά τη μετακόμιση τους στη πόλη του Sao Paolo 1960. Ο πατέρας του είχε μεγάλη αγάπη για τα βιβλία και τη μόρφωση και διατηρούσε μια ατομική βιβλιοθήκη με βιβλία αρχαίας Ελληνικής φιλοσοφίας και μέσω αυτής της αγάπης του αποφάσισε να δώσει στον γιο του το όνομα του αρχαίου Έλληνα φιλοσόφου. Το 1974 θα ξεκινήσει τη καριέρα του από την Botafogo αλλά η χρονιά σταθμός για τον Socrates θα είναι το 1978, όταν θα μετακινηθεί στην Corinthians και παράλληλα θα πάρει και το πτυχίο Ιατρικής από το Πανεπιστήμιο του Σάο Πάολο από όπου πήρε το ψευδώνυμο Dr Socrates. Πνεύμα ανήσυχο και θέλοντας να εφαρμόσει τις ριζοσπαστικές του ιδέες σε μια χώρα, που βρισκόταν ήδη σε περίοδο δικτατορίας και ενώ μαίνονταν κοινωνικές εξεγέρσεις στη χώρα, ο Socrates παρέα με ορισμένους συμπαίκτες του και πολιτικούς ακτιβιστές καταφέρνουν να αναλάβουν την προεδρία της ομάδας Κορίνθιας, με το συνδυασμό “Δημοκρατία της Κορίνθιας” (Democracia Corinthiana). Η πρωτοβουλία αυτή εκμεταλλεύτηκε τη διοικητική αστάθεια της ομάδας των εργατών και μεταναστών του Σάο Πάολο και το 1981 βγήκε μπροστά και έγινε διοίκηση. Το 1982 όρισε πρόεδρο της ομάδας τον Waldermar Pires και η πρώτη αυτοδιοικούμενη-αυτοδιαχειριζόμενη επαγγελματική ομάδα ήταν γεγονός σε μια χώρα, που το δικτατορικό καθεστώς φάνταζε πανίσχυρο. Η πολιτική τους ήταν τόσο απλή και φαντάζει ουτοπική σε περιόδους όπως η σημερινή. Από τον πρόεδρο ως τον τελευταίο φροντιστή, ποδοσφαιριστές και τεχνικό τιμ αποφάσιζαν από το πιο απλό ζήτημα, όπως το σε ποιο καθαριστήριο θα πάνε τις φανέλες μέχρι τα οικονομικά της ομάδας με ψηφοφορία, όπου όλες οι ψήφοι από όλα τα μέλη θα έχουν την ίδια βαρύτητα. Οι παίκτες, πλέον, απελευθερωμένοι από την αίσθηση ότι ήταν απλές μαριονέτες ενός προέδρου-παράγοντα, νιώθουν ελεύθεροι και κάνουν αυτό που αγαπάνε, παίζουν μπάλα με μόνο σκοπό την δική τους ευχαρίστηση, αλλά και των οπαδών. Στη παρθενική χρονιά της Democracia Corinthiana κατακτούν το πρωτάθλημα Paulista. Οι φανέλες τους δεν αναγράφουν κάποιο χορηγό, αλλά κοινωνικά μηνύματα και μηνύματα ενάντια στο καθεστώς. Τα μάτια όλων είναι στραμμένα στον πρωτεργάτη του κινήματος και μεγάλο αστέρι της εθνικής Βραζιλίας. Ο Socrates είχε γίνει το εθνικό σύμβολο, που έκανε το καθεστώς να νιώθει άβολα κάθε φορά που έβλεπε τη ψηλόλιγνη φιγούρα του με τα σγουρά μαλλιά, τα μούσια και την κορδέλα να αφήνει για λίγο τα γκολ, τις ντρίπλες και τις πάσες και να ασχολείται με την πολιτική. Ο ίδιος θα εξηγήσει πως είναι παιδί της δικτατορίας και θυμάται τον πατέρα του να καίει ένα βιβλίο των Μπολσεβίκων υπό το φόβο να μη το βρει κάποιος και τον κατηγορήσει.

Το στρατιωτικό καθεστώς προειδοποιούσε, μέσω του προέδρου της ομοσπονδίας ποδοσφαίρου Jeronimo Bastos, την ομάδα ότι ξεφεύγει από το ρόλο της ως αθλητικός σύλλογος (στο μυαλό των φασιστών οι αθλητικοί σύλλογοι πρέπει να ακολουθούν το δόγμα no politica). Σε αγωνιστικό επίπεδο η Corinthians έφτασε την πρώτη σεζόν υπό την αυτοδιαχείριση της Democracia Corinthiana στα ημιτελικά πρωταθλήματος και κατέκτησε τον πολιτειακό τίτλο το 1982 και το 1983.


Μετά το μουντιάλ της Ισπανίας άρχισαν να ηχούν οι σειρήνες της Ευρώπης για τον «γιατρό». Δημοφιλέστερος προορισμός για τους Βραζιλιάνους εκείνης της εποχής ήταν το πρωτάθλημα της Ιταλίας. Σε συνδυασμό με το έκρυθμο πολιτικό κλίμα της περιόδου και αφού για το καθεστώς ο καλύτερος παίκτης της εθνικής ήταν persona non grata o Socrates δηλώνει πως εαν η βουλή της Βραζιλίας περάσει συνταγματική αναθεώρηση στην επόμενη προγραμματισμένη συνεδρίαση της, πράγμα που θα οδηγούσε σε εθνικές εκλογές ,θα έμενε στην Corinthians. Για το ίδιο θέμα η ομάδα κατέβηκε στο τελικό του πρωταθλήματος με το μήνυμα “θέλουμε εκλογές” στις φανέλες. Η συνταγματική αναθεώρηση δεν περνάει τελικά και έτσι το 1984 και ένα χρόνο πριν τη πτώση του καθεστώτος παίρνει το αεροπλάνο για τη Φλωρεντία.

Πολλοί μπορεί να υποστηρίξουν ότι η Democracia Corinthiana απέτυχε το σκοπό της, αλλά, εν τέλει, η επίδραση του εγχειρήματος στην κοινωνία της Βραζιλίας, έγινε εμφανής αρκετά χρόνια μετά. Εκείνη η ομάδα της Corinthians, κατάφερε να μεταφέρει το δημοκρατικό της πνεύμα και στην ίδια την εθνική Βραζιλίας. Είναι χαρακτηριστικό, ότι η εθνική Βραζιλίας του ’82 και του ’86 έπαιξε το πιο όμορφο ποδόσφαιρο, χωρίς να κατακτήσει ποτέ τίποτα. Ποια ήταν, όμως, η φιλοσοφία της ομάδας; Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι δηλώσεις του προπονητή για παιχνίδι απελευθερωμένου ποδοσφαίρου, μακριά από σκοπιμότητες. Όποιος παίκτης έκανε σκληρά φάουλ γινόταν κατευθείαν αλλαγή. Ποια είναι, όμως, η κληρονομιά της “Δημοκρατίας της Κορινθίας” στην κοινωνία της Βραζιλίας; Η ριζοσπαστικοποίηση του κοινού οδήγησε το 2003 στην εκλογή του προέδρου Λούλα, προερχόμενου από το εργατικό κόμμα, οπαδού της Κορίνθιας και μεγάλου υποστηρικτή του εγχειρήματος του Socrates και της παρέας του. Η κοινωνική βάση μιας ποδοσφαιρικής ομάδας μετατράπηκε σε εκλογική βάση ενός αριστερού κόμματος και εξέλεξε ένα πρόεδρο, που θα μπορούσε πλέον να υπερασπιστεί τα συμφέροντα των αδυνάμων. Και έτσι έκανε.

Μετά την Φιορεντίνα και την μικρή του πορεία εκεί ο Socrates επιστρέφει στην Βραζιλία και στη Flamengo, επόμενος σταθμός της καριέρας του η Santos για να κρεμάσει στο τέλος τα παπούτσια του στη Botafogo από όπου και ξεκίνησε, ενώ υπέγραψε το 2004 σε ηλικία 50 ετών συμβόλαιο παίχτη-προπονητή με την ερασιτεχνική Garforth Town έχοντας και μία συμμετοχή. Αλλά το ποδόσφαιρο τελείωσε για εκείνον τη στιγμή που έφυγε από την αγαπημένη του Corinthians.

To μεγαλύτερο μέρος της ζωής του το πέρασε διαβάζοντας Πλάτωνα, Hobbs και Machiavelli και κάνοντας διδακτορικό στη φιλοσοφία. Υπήρξε τηλεσχολιαστής σε αθλητικές και πολιτικές εκπομπές ενώ αρθρογραφούσε στο εβδομαδιαίο περιοδικό “Carta Capital”. Απέρριψε την πρόταση να γίνει πρέσβης του ποδοσφαίρου της Βραζιλίας ,όπως ο Πελέ, καθώς θεωρούσε πως η αποδοχή μιας τέτοιας θέσης σε περίοδο εμπορευματοποίησης του ποδοσφαίρου ήταν ενάντια στις αξίες που πρέσβευε, ενώ υπήρξε σφοδρός πολέμιος του Ricardo Teixeira, προέδρου της Βραζιλιάνικης ποδοσφαιρικής ομοσπονδίας από το 1989 μέχρι το 2012. Ο Socrates έφυγε από τη ζωή στις 4 Δεκεμβρίου του 2011 από σηπτικό σοκ. Η Dilma Roussef ανέφερε πως η Βραζιλία έχασε έναν από τους γιους της, στο γήπεδο της Corinthians τηρήθηκε ενός λεπτού σιγή στον αγώνα με την Palmeiras, όπου εξασφάλισε μαθηματικά τον τίτλο, ενώ δημιουργήθηκε κύμα συγκίνησης από όλο τον ποδοσφαιρικό κόσμο. Αλλά ο Socrates δε πέθανε ποτέ. Ο Socrates θα πεθάνει όταν πιστέψουμε ότι όλος ο ποδοσφαιρικός κόσμος είναι γεμάτος Τσιάρτες. Ο Socrates θα πεθάνει όταν κερδίσει στο τέλος το no politica και ο φασισμός στα γήπεδα. Όσο υπάρχει κόσμος που βλέπει το ποδόσφαιρο ως όπλο του λαού, όπως το έβλεπε ο Che Guevara, και ως μέσο διδαχής της ηθικής και της αίσθησης του καθήκοντος, όπως ο Καμύ, ο Socrates θα ζει και μαζί του θα ζει το όραμα της Democracia Corinthiana.

mag.spoutnik.gr